GÜMRÜK MEVZUATINDA REJİM: EKONOMİK ETKİLİ GÜMRÜK REJİMİ

I-GİRİŞ

Rejim kelimesi Türk Dil Kurumuna göre; “yönetme ve düzenlenme biçimi, düzen” olarak tanımlanmaktadır. Bir hükûmetin veya kurumun işleyişini ve toplumun bununla olan etkileşimlerini düzenleyen belirli kültürel veya sosyal kurallar olarak da tanımlamak mümkündür.

Bu bağlamda gümrük rejimi, gümrük kanunu ile belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacak işlemler için tespit edilen kurallar bütünüdür. Bu kurallar bütünü ithalat ve ihracata konu edilen eşyaların ne tür bir işleme tabi tutulacağını ve gümrük işlemlerinin yapılmasında takip edilmesi gereken süreçleri açıklamaktadır.

Bu yazıda ekonomik etkili gümrük rejimlerine değinilecektir. Bu rejimleri tek tek ele alarak neden ekonomik etkili olduğu incelenecektir.

II-EKONOMİK ETKİLİ GÜMRÜK REJİMİ

Gümrük Kanunu’nun 79’cu maddesinin 1. fıkrasının b bendinde bu durum açıklanmıştır.

Ekonomik etkili gümrük rejimi deyimi; antrepo, dahilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme, geçici ithalat, hariçte işleme rejimlerinin uygulanması anlamına gelmektedir. Ekonomik etkili gümrük rejimleri, rejimin kendi kuralları ve uygulamaları ekonomi politikası ile doğrudan ilgilidir. Vergilerinin tahsil edilmeyerek teminata bağlanması, ticaret politikası önlemlerinin uygulanmaması, depolama yapılarak elleçleme yapılması ve işleme faaliyetlerinin yapılabilmesi ülke ekonomisi ile yakından ilgilidir.

2.1       Antrepo Rejimi

Antrepo rejimi ile depolama yapılmasının yanı sıra elleçleme yapılarak karıştırma ve montaj işlemlerinin yapılması, serbest dolaşımda bulunan ve serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın ortak depolanabilmesi, gümrük kontrol altında ve dahilde işleme rejimleri ile işleme faaliyetlerinin yapılabilmesine imkân vermektedir.

2.2       Dahilde İşleme Rejimi

Dahilde işleme rejiminde ihraç ürünlerimize dünya piyasalarında rekabet gücü kazandırmak ve ihraç ürünlerimizi çeşitlendirmek amacıyla, dünya piyasa fiyatlarından gümrük muafiyetli olarak, ticaret politikası önlemlerine tabi olmaksızın, ihraç ürünün üretimi için gerekli olan ve fiyat ve/veya kalite bakımından yurt içi piyasalardan temin edilemeyen, hammadde, yardımcı madde ve ambalaj malzemeleri ithalatına imkân vermektedir.

2.3       Gümrük kontrolü altında işleme

Gümrük kontrolü altında işleme rejimi ile serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde, ithalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmelerine ilişkin hükümler uygulanmaktadır.

2.4       Geçici İthalat Rejimi

Dış ticaret şirketleri tarafından sergi fuar ve toplantı ve benzeri etkinlikler için getirilen eşyalar, test deneme ve benzeri amaçlarla getirilen eşyalar, konteynerler, paletler ambalajlar ile yurtdışında yerleşik kişilerin seyahatlerinde kullandıkları eşyalar, mesleki teçhizat, doğal afetlerde gönderilen yardım malzemeleri, üretim araçlarının parçaları, sportif amaçlarla ithal edilen kişisel eşya ve spor malzemesi, turistik tanıtım materyali, canlı hayvanlar ve bunlara ait teçhizat, deniz adamlarının ihtiyaç malzemesi, sınır bölgelerinin altyapı inşaatında kullanılan teçhizat, ticari ve özel kullanıma mahsus kara taşıt araçları Türkiye’ye geçici olarak getirilmesinde geçici ithalat rejimi kullanılmaktadır. Geçici ithalat rejiminde serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulanmaktadır.

2.5       Hariçte İşleme Rejimi

Ülkemizde üretimi yapılmayan bir ürünün, üretim faktörleri maliyetinin daha düşük olduğu üçüncü ülkelerde işlenerek, yeni bir eşya meydana getirilmesi ve bu eşyaların tekrar serbest dolaşıma girmesi ile ithalat vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yararlanmasıdır. Ayrıca bu rejim çerçevesinde tamiri gereken ve ülke içinde tamiri mümkün olmayan ya da satış sözleşmesine göre tamirin ihracatçı tarafından üstlenildiği eşyanın, tamir sonrasında ülkeye vergi muafiyetinden yararlanarak yeniden girişine imkân tanınmaktadır.

             III-SONUÇ

Görüldüğü gibi bu rejimler mali açıdan ülke ekonomisi ile doğrudan ilgilidir Söz konusu rejimlerde eşyanın ana fonksiyonları depolama, işleme ve kullanım fonksiyonlarıdır. Depolama fonksiyonu ile gümrük antrepoları uygulamalarıyla, işleme fonksiyonu ile gümrük kontrolü altında, dahilde işleme ve hariçte işleme uygulamalarıyla, kullanım fonksiyonu ile de geçici ithalat uygulamalarıyla yerine getirilmektedir.

Ekonomik etkili olması vergi, istihdam, üretim ve rekabet açısından söz konusu olmaktadır. Bu sebeple gümrük rejimlerinin bir kısmı ekonomik etkili gümrük rejimi olarak ifade edilmektedir. Ekonomik etkili gümrük rejimine konu olan bir eşyanın, her durumda başka bir rejime tabi tutulması gerekmektedir.

Türkiye Gümrük Bölgesine giren veya buradan çıkan eşya, beyan sahibinin talebine göre bir gümrük rejimine tabi tutulabilir. Gümrük mevzuatı her rejim için farklı kurallar belirlediğinden, eşyaya uygulanacak kuralları tespit etmek bakımından eşyanın hangi rejime konu edildiği önem taşımaktadır.