Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 26.03.2024 Tarihli ve E: 2023/6, K: 2024/1 Sayılı Kararının İncelemesi

1-GİRİŞ

Bu yazıda, Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunca Gaziantep ve Erzurum Bölge İdare Mahkemelerinin eşyanın kıymetinin, gözetim tebliğindeki kıymete eşitlenecek tutarda yurt dışı gider kalemine ihtirazı kayıtla beyanda bulunmak suretiyle artırılması nedeniyle 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesi uyarınca tahakkuku yapılan itirazın reddine ilişkin işlemin iptali ile vergilerin iadesi talebiyle açılan davalarda verilen kararlar  arasındaki aykırılığın giderilmesi hakkındaki kararı incelenecektir.

2- AYKIRILIĞA NEDEN OLAN BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ KARARLARI

2.1. Gaziantep 2. Vergi Dava Dairesi İle Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi Kararı

Gaziantep 2. Vergi Dava Dairesinin E:2022/1032 sayılı dosyasına konu yargılama özetle davacı adına tescilli 11/11/2021 tarih ve 9224 sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi kapsamında ithal edilen eşyanın kıymetinin, İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ kapsamında değerlendirilmesi nedeniyle ihtirazı kayıtla beyan edilmesi üzerine tahakkuk ettirilerek ödenen gümrük ve katma değer vergilerinin ihtirazı kayda konu kısmına karşı 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesi uyarınca yapılan itirazın zımnen reddine dair işlemin iptali ve fazladan tahsil edilen vergilerin tecil faiziyle birlikte iadesi istemiyle açılan davada;

• Davalı idarece 28.07.2021 tarih ve 31551 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Kanunu’nun 211. Maddesindeki değişiklik uyarınca, gümrük kıymetinin davacının kendi beyanı ile artırım yapması nedeniyle, beyanına göre tahakkuk eden vergilerin geri verilmesini talep hakkının bulunmadığını iddia etmesinde hukuki isabet bulunmadığını,
• Dava konusu eşyanın birim kıymetinin ihracatçıya ödenen gerçek kıymet olmadığı yönünde davalı idarece yapılmış bir tespitin bulunmadığı,
• Salt gözetim farkı nedeniyle yüksek beyan edilen birim kıymetin, Gümrük Kanunu’na göre belirlenmiş gerçek satış bedeli olmadığı, yurtdışı gider olarak beyan edilerek artırılan kıymet üzerinden ödenen gümrük vergisi ve katma değer vergisinin kanunen ödenmesi gereken bir vergi olmadığı ve gözetim önlemlerinin yanlış uygulanması suretiyle davacı şirketten haksız tahsil edildiği,
• İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ ile belirlenen birim kıymetin, Gümrük Kanunu’nda yer alan kıymeti karşılamadığı ve sadece gözetim belgesi ibrazının gerekli olup olmadığının tespitinde esas alınacak değer olduğu,
• Gümrük Kanunu’na göre eşyanın gümrük kıymetinin satış bedeli yöntemine göre belirlenen fiyat olduğu, satış bedelinin belirlenemediği durumlarda ise sırasıyla diğer yöntemlere göre gümrük kıymetinin belirleneceği, ancak davalı idarece faturadaki kıymetin gerçeği yansıtmadığı konusunda herhangi bir tespit yapmadığı gibi eşyanın kıymetinin gerçek satış bedeline göre düşük olduğu hususunun ihracatçı firma piyasasında ve ihracatçı ülke yetkili makamları nezdinde araştırma yapmadığı,

Gerekçeleriyle dava konusu işlemin iptaline, fazladan ödenen vergilerin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faiziyle birlikte davacıya iadesine karar vermiştir. Davalı idarenin istinaf talebi ileri sürülen iddiaların isteme konu vergi mahkemesi kararının kaldırılmasını gerektirecek nitelikte olmadığı gerekçesiyle istemi kesin olarak reddetmiştir.

           2.2. Erzurum 2. Vergi Dava Dairesi İle Erzurum Bölge İdare Mahkemesi Kararı

Erzurum Bölge İdare Mahkemesi, Erzurum 2. Vergi Dava Dairesinin E:2022/1429 sayılı dosyasına konu yargılama özetle; serbest dolaşıma giriş beyannamesi kapsamında ithal edilen eşyanın kıymetinin, İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ kapsamında değerlendirilmesi nedeniyle ihtirazı kayıtla beyan edilmesi üzerine tahakkuk ettirilerek ödenen gümrük ve katma değer vergilerinin ihtirazı kayda konu kısmına karşı 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesi uyarınca yapılan itirazın zımnen reddine dair işlemin iptali ve fazladan tahsil edilen vergilerin tecil faiziyle birlikte iadesi istemiyle açılan davada;

• 28/07/2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 7333 sayılı Kanun’un 13. maddesiyle, 4458 sayılı Gümrük Kanun’un 211. maddesine, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceği düzenlemesi eklendiği ve söz konusu değişiklikle yasa koyucunun, eşyanın bedelinin satış bedelinden yüksek beyan edilmek suretiyle ticaret politikası önlemlerinin aşındırılarak uygulanamaz hale getirilmesini engellemeyi hedeflediğinin anlaşıldığı,
• Ticaret politikası önlemleri ile idare, yasalarca kendisine verilen yetkiler çerçevesinde ithalat ve ihracat işlemlerinin belirlenen politikalar çerçevesinde yürütülmesini sağlamak amacıyla her türlü denetleme, inceleme ve araştırma yetkisine sahip olduğu ve bu amaçla, ithal edilen eşyanın insan, bitki ve çevre sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin engellenmesi, ithal edilen eşya miktarının tespiti ile yerli üreticiyi olumsuz etkileyecek miktarda artış olup olmadığının belirlenmesi, eşyanın gerçek fiyatı üzerinden vergilerin tahakkuk ettirilmesini sağlayarak kamu zararı oluşmasını engellemek idarenin yetki ve görevinde olup idarenin bu görevleri yerine getirmek için yapacağı işlemlerin, yükümlüler açısında haksız zorlama olarak değerlendirilmesinin mümkün olmadığı,
• Davacının ithal etmek istediği eşya için İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ uyarınca gözetim belgesi alarak idareye ibraz etmesi gerektiği ancak gözetim belgesi alma zorunluluğunu yerine getirmeden eşyanın serbest dolaşıma girmesini isteyen davacının herhangi bir yurt dışı gider yapılmadığını ve beyan edilen kıymetin eşyanın satış kıymetine dahil olmadığını bilerek eşyanın kıymetinin gözetim tebliğindeki kıymete ulaşmasını sağlayacak miktarda yurt dışı gider kalemine ek beyanda bulunduğu ve bu şekilde, idare tarafından gözetim belgesi istenilmesinin önüne geçildiği ve ticaret politikası önlemlerinden olan gözetim uygulaması ve eşyanın gerçek kıymeti üzerinden vergilendirilmesi şartları ihlal edildiği,

Gerekçeleriyle 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesinde yapılan değişiklik uyarınca, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin davacının kendi beyanı ile arttırılması sonucu tahakkuk ettirilerek ödenen gümrük ve katma değer vergilerinin iadesi talebiyle yapılan itirazın reddine dair işlemde hukuka ayrılık bulunmadığı ifade edilmiştir. Erzurum Bölge İdare Mahkemesine istinaf talebinde bulunan Davacının talebi ise ileri sürülen iddiaların isteme konu vergi mahkemesi kararının kaldırılmasını gerektirecek nitelikte olmadığı gerekçesiyle istemi kesin olarak reddetmiştir.

3.DANIŞTAY VERGİ DAVA DAİRELERİ KURULU KARARI

Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Kararında,

–           Gümrük Kanunu’nun. 24 ve. 25. maddeleri ile GATT’ın VII. Maddesinin Uygulanmasına ilişkin Anlaşmanın 17. maddesinde yer alan hükümlerin birlikte değerlendirilmesinden, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle, satış bedelinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde de sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması gerektiği; ayrıca gümrük İdaresinin, beyanın doğruluğunu tespit amacıyla her zaman, her türlü bilgi ve belgeyi inceleyerek değerlendirme hak ve yetkisine sahip bulunduğu,

–           Gözetim uygulamasında, o malın ithalatında herhangi bir kısıtlama, vergi oranında artış, eşik: kıymet belirlenmesi veya ek mali yükümlülük uygulaması söz konusu olmadığı, sadece bir malın ithalatında, yerli üreticilerin zarar görmesine sebebiyet verebilecek miktarda artış olup olmadığının belirlenebilmesi için o malın ithal seyrinin izlenmesi amaçlanmakta ve bu amacın gerçekleştirilebilmesi için o malın ithalatında ithalat Genel Müdürlüğünce düzenlenen bir gözetim belgesi ibrazı zorunluluğunun getirildiği,

–           Gözetim belgesinin ibraz zorunluluğu, o malın belli bir değerin altında kıymetle ithal edilmek istenmesi durumuna münhasır olup gözetim önlemi uygulanmasına karar verilen eşyanın, belirlenen bir kıymetin altında ithal edilmek istenilmesi halinde sadece “gözetim belgesi” ibrazı zorunluluğu getirildiğinden bu zorunluluğa uyulmamasının Gümrük Kanunu hükümlerine göre ek tahakkuk yapılmasını gerektiren bir durum olmadığı,

–           Öte yandan İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğlerde belirtilen birim kıymet, eşyanın Gümrük Kanunu hükümlerine göre belirlenmiş gerçek satış bedeli olmadığı,

–           Bununla beraber 28/07/2021 tarih ve 31551 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7333 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 13. maddesiyle, 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesinde, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde ödenen veya tahakkuk ettirilen vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceği yolunda değişiklik yapıldığı,

–           4458 sayılı Kanun’un 211. maddesinde yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra tescil edilen beyannameler açısından, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde beyanda bulunulması, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması neticesini doğuracağından, bu durumda ödenen veya tahakkuk eden vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması taleplerinin kabul edilmeyeceğinin açık olduğu,

–           Ancak, aykırılığın giderilmesine konu edilen uyuşmazlıklarda dava konusu edilen işlemler, 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesine göre yapılan bir geri verme veya kaldırma talebi üzerine bu talebin reddi yolunda tesis edilmiş işlemler değil, aynı Kanun’un 242. maddesi uyarınca beyannamelere ihtirazı kayıt konulmak suretiyle yapılan itirazın zımnen reddine dair işlemler olduğu,

–           Karar aykırılığının giderilmesi istemine konu olaylarda beyannamelere ihtirazı kayıt konulması ve daha sonra 4458 sayılı Kanun’un 242. maddesinde öngörülen idari başvuru yolu izlenerek dava açılması söz konusu olduğundan, Kanun’un 211. maddesinde yapılan değişiklikte öngörülen, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde ödenen veya tahakkuk ettirilen vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceği yolundaki düzenlemenin uyuşmazlık konusu olaylarda uygulanması mümkün bulunmadığı,

Gerekçeleriyle beyannameye ihtirazı kayıt konulması ve 4458 sayılı Kanun’un 242. maddesi uyarınca tahakkuka itiraz edilmesi halinde, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle, satış bedelinin esas alınması; satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması gerektiği ancak satış bedeli yönteminin terk edilme nedenlerinin somut olarak ortaya konulmadığı sonucuna varılması halinde işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı yönünde giderilmesine kesin olarak karar verilmiştir.