DIŞ TİCARETTE TARİFE DIŞI ÖNLEMLER ÜZERİNE BİR İNCELEME: KARAYOLU DIŞINDA KULLANILAN HAREKETLİ MAKİNALARIN İTHALAT DENETİMİ

Dünya Ticaret Örgütü ve diğer küresel kuruluşlar, uluslararası ticareti izlemek ve düzenlemek için çeşitli mekanizmalar geliştirmiştir. Bu mekanizmalar, üye ülkeler menşeli ürünlerin piyasaya sürülmesi aşamasında uluslararası ticaretin adil bir şekilde yapılmasını amaçlar.

Dış ticaretin giderek daha karmaşık hale gelmesiyle birlikte, tarife dışı önlemlerin rolünde azımsanamayacak ölçüde artış yaşanmaktadır. Özellikle çevrenin korunması, sürdürülebilirlik ve e-ticaret gibi alanlarda yeni önlem türlerinin ortaya çıkmasına şahit olmaktayız. Bu durum ileride, hem ülkeler arasında yeni ticaret anlaşmalarının hem de mevcut ticaret düzenlemelerinin gözden geçirilmesini gerektirebilir.

Gümrük tarifesi; uluslararası ticarete konu olan ithalat ve ihracat mallarına uygulanan vergi, mali yükümlülükler, lisans ve izinleri ifade eder. Gümrük tarifeleri dış ticarette ülkelerin ekonomi politikalarının belirlenmesinde önemli bir araçtır. Bununla birlikte Dış Ticarette Tarife Dışı Önlemler; ülkenin uluslararası ticaretini yönlendirmek, yerli sanayiyi uluslararası ticari risklerin zararlarına karşı korumak, çevre ve halk sağlığı gibi toplumsal çıkarları savunmak, teknik düzenlemeler ile ticari piyasa ürünlerinin zararlarını bertaraf etmek ve kalitesini yükseltmek için kullanılır.

Dış ticarette tarife dışı önlemler genellikle teknik önlemler ve mali önlemler olarak iki ana gruba ayrılabilir. Teknik önlemler dış ticarete konu ürünlerin standartların karşılanmasını ve özel belgelendirmeye tabi tutulmasını, mali önlemler ise ülkelerin idari ve ticari politikaları ile ilgili düzenlemeleri içerir.

Bu yazımızda 2024 yılı temmuz ayı itibariyle dış ticaret erbaplarının hayatına giren yeni bir tarife dışı önlem ile bu durumun olası etkilerini inceleyeceğiz. Ticaret Bakanlığınca Makina Emniyeti Yönetmeliği, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Çevresel Gürültü Kontrol Yönetmeliği kapsamında Greyder, Yol Silindiri, Ekskavatör, Beko Loder, Beton Pompası ve Sondaj Makinaları ithalatlarında makine, emisyon ve gürültü kontrol ve testlerinin yapılmaya başlanması hakkında yayınlanan Karayolu Dışında Kullanılan Hareketli Makinaların İthalat Denetimi Tebliği yayımlanmıştır.

Serbest Dolaşıma Giriş rejimini kapsayacak bu tebliğ hükümleri doğrultusunda denetimler ön izin başvurusu ve akabinde İthalat denetimi başvurusu olmak üzere iki aşamalı olarak gerçekleşmektedir. Denetimleri, Ticaret Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü adına Dış Ticarette Risk Esaslı Kontrol Sistemi (TAREKS) üzerinden, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) yürütecektir. Başvuru detayları ile ilgili olarak Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğünce ithalat denetim rehberi hazırlanmış T.C. Ticaret Bakanlığı internet sitesi üzerinden ilgilileriyle paylaşılmıştır. https://ticaret.gov.tr/duyurular/ithalat-denetim-rehberi

Uygulamaya alınan denetimlerin detaylarına bakıldığında dış ticarette tarife dışı önlemlerin diğer teknik düzenlemeleri ile aynı amaca hizmet ettiği, önceliğinin insan sağlığı, çevre düzeni, ticari ürün kalitelerinin dengelenmesi hususları olduğu görülmektedir.

Ülkemizde tarife dışı önlemlerin uygulanmasında, politikaların haklı gerekçeleri olsa da denetleyici birimlerin süreçleri ürün maliyetlerine eklenmektedir. Hali hazırda finansal olarak uluslararası piyasa rekabetinde geriye düşen sanayici ve ticaret erbabımızın maliyetlerini artıran denetim süreçlerinin varlığı, esasında yazımız başında bahsettiğimiz yerli sermayeyi koruma amacıyla bağdaşmayan sonuçlar yaratabilmektedir.

Karayolu Dışında Kullanılan Hareketli Makinaların İthalat Denetimi öncesinde ürünlerin maliyeti her ithalatta olduğu üzere: mal bedeli, navlun, sigorta, vergiler ile ardiye ve iç nakliye giderleriyken, artık bu maliyetlere birim başına 800 TLTAREKS kullanım ücreti ile 25.440 TL TSE denetim ücretleri ile denetim süresi boyunca ürünlerin limanlardaki hareket operasyonları başına ödenen 5.000 TL’yi bulan muayene-tespit ücretleri, günlüğü 1.000 ile 1.500 TL arasında değişiklik gösteren ardiye ücretleri ve sürecin uzunluğuna bağlı olarak günlüğü 3.000 TL’yi bulan konteyner demuraj giderleri de eklenmiş olacaktır. İthal ürüne eklenen, muhtemel her bir maliyetin, ülke halkının ürün veya hizmete daha pahalıya ulaşmasına neden olacağı açıktır.

Tarife dışı önlemlerin, ülke çıkarlarına hizmet eder nitelikte olmaları, uygulamaların değeri açısından önemlidir. İcra makamlarının düzenlemeleri uygulamaya almadan önce ticari ve finansal risklerini ortaya koyarken bu gibi maliyetleri de göz önünde bulundurması gerektiği kanaatindeyiz. Aksi halde ülke ticaretinin daralmasına kadar uzayabilecek sonuçlar doğurabilecektir.