Bilindiği üzere son dönemde elektrikli araçlar kullanımları revaçta ve otomotiv firmalarının pazar paylarını artırma/kaybetmeme mücadeleleri kıyasıya devam etmektedir. Bununla birlikte otomotiv piyasasında ciddi satış rakamlarına ulaşan elektrikli araçların hem üretim hem de yedek parça olarak, içten yanmalı araçlara göre farklı ve bütünsel parçalardan oluştuğu bir gerçektir. Özellikle bataryalar ve üzerindeki elektronik komponentler (invertör, konvertör vs gibi) içten yanmalı araçlara göre farklı ve daha gelişmiş durumdadır. Elektrikli araçların yukarıda bahsettiğimiz farklı ve daha gelişmiş parçalarının ithalat ve ihracat süreçlerinin doğru yürütülmesi büyük önem arz etmektedir.
Elektrikli araçların içten yanmalı araçlara göre en büyük farkı, bir içten yanmalı (dizel, benzin, gaz, hidrojen vb.) motora sahip olmaması ve üzerindeki elektrik motoru ile tahrik gücü alarak hareket edebilmesidir. Bununla birlikte üzerinde hem elektrik motoru hem de içten yanmalı motoru olup her ikisiyle de hareket edebilen veya üzerinde hem elektrik motoru olup hem de içten yanmalı motor olan ve tahrik gücünü sadece elektrik motorundan alan ve üzerindeki içten yanmalı motorun elektrik motorunun bataryasını şarj edebilmek için bir jeneratör mantığında kullanıldığı modeller de mevcuttur. Birçok elektrikli araçta elektrik motoru ve şanzıman birleşik halde “tahrik ünitesi” olarak kullanılmaktadır. Bir aracın en önemli parçalarından olan motor ve şanzımanın birleşiminden meydana gelen bu tahrik ünitelerinin ithalat ve ihracat süreçlerinde mevzuat olarak, özellikle de gümrük süreçlerinin başlangıcı olarak belirttiğimiz tarife sınıflandırması bakımında ne şekilde değerlendirilmesi gerektiği konusunda bazı farklılıklar olduğu görülmektedir.
Şöyle ki, elektrik motoru ve şanzımandan (vites kutusu) oluşan bu tahrik ünitelerinin hangi gtip altında sınıflandırılması gerektiği yönünden incelenmesi gerekmektedir. 8501.tarife pozisyonu izahname açıklamalarında; “Elektrik motorları makara tertibatı, dişliler, vites kutuları, el aletlerini çalıştırmaya mahsus eğilip bükülebilen türden millerle donatılmış halde bulunsalar dahi bu pozisyonda kalır.” ibaresi yer aldığından, bu tahrik ünitelerinin 8501. tarife pozisyonunda sınıflandırılması gerektiği anlaşılmaktadır. Burada farklılık bu tarife pozisyonun hangi alt pozisyonunda sınıflandırılması gerektiği ile ilgili olarak yaşanmaktadır.
İlgili tahrik üniteleri hakkında TR160000240025 sayılı Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) bulunmaktadır. BTB’nin verilişi ile ilgili yapılan açıklamada; “Elektrikli ya da hibrit araçlarda kullanılan, -güç elektroniği (invertör), -e motor ve -dişli kutusundan (vites kutusu) müteşekkil, yerleşik bataryadan (akü) alınan akımın (DC) motorun ihtiyaç duyduğu akıma (AC) güç elektroniği vasıtasıyla dönüştürülerek elektrik motoruna besleme sağlandığı, elektrik motorunun enerjinin mekanik dönüşümünü sağlayarak şanzımana ilettiği ve şanzıman aracılığıyla araç aksına güç/ tahrik sağlayan, 400 V besleme gerilimi, 150 kw güce ve max 16.000 rpm dönme hızına sahip, üç (3) fazlı, bir motor ünitesidir.” denilerek ilgili eşyanın 8501.53.81.90.00 tarifesinde sınıflandırılması gerektiği belirtilmiştir. BTB’nin veriliş gerekçesi olarak da Tarifenin Yorumu ile İlgili Genel Kurallar (1) ve (6), Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Tarife Cetveli İzahnamesi) (Seri No:4), Türk Gümrük Tarife Cetveli ve İzahnamesi XVI. Bölüm Notları ile 8501 Tarife Pozisyonu Notları gösterilmiştir. Ancak BTB ile ilgili yapılan açıklama ve gerekçelerde herhangi bir teknik raporun veri olarak kullanıldığına dair bir bilgiye yer verilmediği anlaşılmaktadır.
Tahrik üniteleri ile ilgili olarak, AB ve ABD gümrük mevzuatında yer alan ve geçerliliğini koruyan BTB’ler incelendiğinde ise özellikle Almanya Gümrük yetkililerince son dönemde verilen BTB’lerde tahrik ünitelerinin 8501.53.50 tarife pozisyonu altında cer motoru olarak sınıflandırıldığı görülmektedir (Örnek 1ve 2). Bununla birlikte yine AB BTB’lerine göre 8501.53.81 tarife pozisyonunda araçlarda tahrik (gücü) verme özelliği dışında genel kullanıma mahsus elektrik motorlarının sınıflandırıldığı görülmektedir (Örnek 3).
AB Örnek:1
Referans No.:DEBTI45089/23-1 ‘’ Kombine bir makine biçiminde motorlu taşıtlar için elektrikli tahrik olarak adlandırılan “Motor sistemi”, temel olarak aşağıdakilerden oluşur: – maksimum gücü 300 veya 170 kW olan çok fazlı bir AC motor (karakteristik ana faaliyet) – güç elektroniği (örn. bir invertör) – ve kısmen bir park kilidiyle donatılmış – farklı şekil ve boyutlardaki versiyona bağlı olarak – motorlu taşıtlarda çekiş motoru olarak kullanım için bir Şanzıman (başvuru sahibinin bilgileri) resim için eke bakınız. Ürünler “”Elektrik motoru, gücü 75 kW’tan fazla olan çok fazlı alternatif akım motoru, cer motoru, gücü 315 kW’ı geçmeyen alternatif akımlı veya doğrudan motorlu taşıtlar için elektrikli tahrikli olarak sınıflandırılır. akım motoru, dişli kutusu olsun veya olmasın, güç elektroniği olsun veya olmasın “TARIC kodu 8501 5350 10’a göre.
AB Örnek:2
Referans No : DEBTI23168/24-1 Ülke : Almanya Yürürlük : 17.Oct.2024 – 16.Oct.2027
“Elektrikli merkezi tahrik”, kombine bir makine biçiminde olup, temel olarak aşağıdakilerden oluşur: – maksimum gücü 100 kw olan çok fazlı (3 fazlı) bir ac motor (ana karakteristik aktivite) – iki ileri ve geri vitesli bir transfer kutusu iki geri vites ve vites değişimi için bir valf bloğu ve versiyona bağlı olarak güç elektroniği veya şanzıman kontrolü ile motorlu araçlarda (orman araçları) çekiş motoru olarak kullanım için (başvuru sahibi bilgisi) ürünler “elektrik motoru, çoklu” olarak sınıflandırılır – gücü 75 kw’tan fazla olan fazlı alternatif akım motoru, çekiş motoru, motorlu taşıtlar için elektrik tahrikli, gücü 315 kw’ı geçmeyen, alternatif akım veya doğru akım motoruyla birlikte, dişli kutusuyla olsun veya olmasın, birleşik nomenklatürün 8501 5350 alt pozisyonu için “güç elektronikli”
Örnek:3
Referans No : PLBTIWIT-2024-000664 Ülke : Polonya CN Kodu : 8501.53.81
Yürürlük : 11.Jun.2024 – 10.Jun.2027
Çok fazlı alternatif akım elektrik motoru
Açıklama : Çıkış gücü 75 kW’ı aşan ancak 375 kW’ı geçmeyen, genel amaçlı çok fazlı (üç fazlı) alternatif akım elektrik motoru. Uçaklarda kullanılmaz.
Tahrik üniteleri, ABD Gümrük mevzuatı bakımından incelendiği zaman ise biraz daha farklı bir durumla karşılaşmaktayız. Şöyle ki, ABD gümrük tarife cetvelinde cer motorları ismen sınıflandırılmadığı için konumuz tahrik ünitelerinin motor gücü aralığına göre sınıflandırıldığını görmekteyiz. (Örnek:1-2)
Örnek:1
Referans(Ruling) Numarası : N333758 Ülke : Amerika Birleşik Devletleri
HTS Kodu : 8501.53.4080 Yürürlük : 2023-07-14T00:00:00
Elektrikli tahrik ünitesi
TQ250 Serisi-Paralel Hibrit Tahrik Sistemi (TQ250 Motor)
Örnek:2
Referans(Ruling) Numarası : N322256 Ülke : Amerika Birleşik Devletleri
HTS Kodu : 8501.53.80.40 Yürürlük : 2021-10-29T00:00:00
Elektrikli tahrik üniteleri
Binek otomobillerde kullanılan elektrikli tahrikli motor düzenekleri.
Yukarıda örnekleri görülen ve AB ülkeleri tarafından verilen BTB’lerde ilgili tahrik ünitelerinin cer motorları olarak 8501.53.50 gtip altında sınıflandırıldığı, ABD gümrük makamlarınca verilen BTB’lerde ise ilgili motorların, daha önce de belirttiğimiz gibi motor gücü (KW) aralıklarına göre farklı gtiplerde sınıflandırıldığı görülmektedir. Bunun sebebinin ise aşağıda görseli bulunan ABD gümrük tarife cetvelinde cer motorlarının ismen bir gtip altında sınıflandırılmamış olması ve eşya her ne kadar cer motoru da olsa tarife cetvelinde ismen yer almadığı için bu tür eşyaların, motor gücü aralıkları bazında bir ayrıma gidilerek sınıflandırma yapıldığı anlaşılmaktadır.
AB Gümrük Tarife Cetveli
ABD Gümrük Tarife Cetveli
Türk Gümrük Tarife Cetveli
Türk makamlarınca verilen BTB’de ilgili tahrik üniteleri, Türk Gümrük Tarife Cetvelinde cer motorlarından sonra gelen pozisyonda “diğerleri” başlığı altında bulunan 8501.53.81.90.00 gtip altında sınıflandırılmış olsa da, ilgili tahrik ünitelerinin AB mevzuatında sınıflandırıldığı gibi 8501.53.50 gtip altında ismen geçtiği için cer motoru olarak sınıflandırılması gerektiği kanaatindeyiz. Çünkü Cer motorları, genel özellik olarak tren ve karayolları taşıtlarında hareketi sağlamak için kullanılan motorlar olarak tanımlanmıştır. Otomotiv üretim merkezlerinde çalışan ve makine mühendisi olan birçok yetkilinin görüşü de araçları hareket ettiren bu motorların hareket veya çekiş motoru (traction motor) olduğudur. 8501.53.81.90.00 gtip altında ancak tahrik gücü verme özelliği bulunmayan ve ilgili gtibte belirtilen motor gücü aralığında bulunan elektrik motorlarının sınıflandırılması gerekmektedir.
Türkiye, AB ve ABD Gümrük makamlarının farklı gtip altında sınıflandırdıkları bu tahrik ünitelerinin gümrük süreçlerinde bu gtip farklılığından kaynaklı olarak sorun yaşanacağı ve olası idari yaptırım neticesinde ise konunun yargıya intikal edeceğini tahmin etmek zor olmasa gerek. Özellikle de Türk Gümrük Makamlarınca eşya için verilen BTB’de belirlenen 8501.53.81.90.00 gtip özelinde %10 oranında ilave gümrük vergisi bulunmasına rağmen 8501.53.50.00.00 gtipte ise ilave gümrük vergisi bulunmaması, ülkemiz için yatırım planı yapan güçlü firmalar için de sorun olacaktır. Türk Makamlarınca verilmiş böyle bir BTB varken mevcut otomotiv firmaları ile yatırım yapacak yabancı otomotiv firmalarının yaşayacağı karmaşık durumun çözülmeye ihtiyacı vardır.
