DAMPİNG ve SÜBVANSİYON
İTHALATTA HAKSIZ REKABETİN ÖNLENMESİ: DAMPİNG ve SÜBVANSİYON
İthalatta haksız rekabet hallerinden dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın sebep olduğu zarara karşı bir üretim dalının korunması amacıyla yapılacak işlemleri, alınacak önlemleri, gerekli ilke ve uygulama kararlarını verecek bir kurul oluşturulması ve kurulun görevlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacı ile 01.07.1989 tarihli Resmi Gazetede bir Ticaret Politikası önlemi olarak 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun yayımlanmış ve 01.10.1989 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Bu tarihten sonra da çeşitli düzenlemeler yapılmış olup, 25.10.1999 tarihinden bugüne kadar muhtelif tarihlerde 771 adet tebliğ yayımlanmış, soruşturma açılması, geçici önlem konulması, başvurunun geri çekilmesi, geçici önlemin kesin önleme dönüştürülmesi, kesin önlem kararı verilmesi, sübvansiyon soruşturmalarında sübvansiyon miktarının hesaplanmasında kullanılabilecek yöntemlerin belirlenmesinde izlenecek yolların tespiti, önlemin sonlandırılması, yürürlükten kaldırılması, önlemin yürürlükte kalma süresinin sona ermesi gibi nedenlerle mülga olanlar haricindeki 194 adet tebliğ halen geçerli bulunmaktadır.
Bilindiği gibi damping; bir malın Türkiye’ye ihraç fiyatının, benzer malın normal değerinin altında olmasını,
Sübvansiyon, menşe veya ihracatçı ülkenin fayda sağlayan, doğrudan veya dolaylı mali katkısını veya GATT 1994’ün XVI ncı maddesi çerçevesinde herhangi bir gelir veya fiyat desteğini,
İhraç fiyatı, ihraç amacıyla satılan mal için fiilen ödenmiş olan veya ödenmesi gereken fiyatı ifade etmektedir.
Damping marjı, normal değerin ihraç fiyatını aştığı miktarı, Sübvansiyon Miktarı ise; Menşe veya ihracatçı ülke tarafından ihraç edilen malın imal, üretim, ihracat veya taşınma aşamasında sağlanan, doğrudan veya dolaylı mali katkı veya GATT 1994’ün XVI ncı maddesi çerçevesinde herhangi bir gelir veya fiyat desteği şeklindeki faydaların tutarını,
Normal değer, ihracatçı veya menşe ülkede tüketime konu olan benzer mal için normal ticari işlemler sonucunda fiilen ödenmiş olan veya ödenmesi gereken karşılaştırılabilir fiyatı veya İhracatçı ülke veya menşe ülkenin iç piyasasında normal ticari işlemler çerçevesinde benzer malın satışlarının olmaması ya da bu satışların uygun bir karşılaştırma yapılmasına elverişli bulunmaması durumunda, benzer malın üçüncü bir ülkeye ihracatında temsil niteliğini haiz karşılaştırılabilir fiyatı veya menşe ülkedeki maliyetine makul bir kâr marjının eklenmesiyle tespit edilen fiyatı,
Benzer mal ise, dampinge veya sübvansiyona konu mal ile aynı özellikleri taşıyan bir mal, böyle bir malın bulunmaması halinde ise benzer özellikleri taşıyan başka bir malı,
İfade etmektedir.
Yurt dışında dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın, Türkiye’de bir üretim dalında maddi zarara yol açması, maddi zarar tehdidi oluşturması veya bir üretim dalının kurulmasını fiziki olarak geciktirmesi, ülkemizde buna karşı önlem alınmasını gerektirmektedir. Bu nedenle, dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalattan maddi zarar gördüğünü veya maddi zarar tehdidi altında bulunduğunu veya bu tür ithalatın bir üretim dalının kurulmasını fiziki olarak geciktirdiğini iddia eden üreticiler veya üretim dalı adına hareket eden gerçek veya tüzel kişi veya kuruluşlar önlem alınması için İthalat Genel Müdürlüğüne yazılı olarak başvuruda bulunabilmektedir.
İthalat Genel Müdürlüğü şikâyet üzerine veya gerektiğinde re’sen damping veya sübvansiyon incelemesi yapabilir. İnceleme sonucunda dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın ve bu ithalattan kaynaklanan yerli üretici zararının varlığı konusunda yeterli delillerin bulunması durumunda soruşturma açılır. Soruşturma sırasında, dampingli veya sübvansiyonlu ithalatın varlığı ve bu ithalatın zarara neden olduğu konusunda ön belirlemeler yapılması halinde, soruşturma süresince zararın önlenmesi amacıyla, damping marjı veya sübvansiyon miktarı kadar veya zararı ortadan kaldırmaya yetecek daha az bir oran veya miktarda teminat şeklinde geçici önlem de uygulanabilir. Damping veya sübvansiyon nedeniyle alınmış olan geçici veya kesin önlemler yalnızca ihracatçıya uygulanabileceği gibi, önlem kapsamına girmesi gereken bir veya birden fazla ülkede çok sayıda ihracatçının mevcut olması ve tümünün ismen belirtilmesinin mümkün olmaması hallerinde söz konusu önlemler ülke veya ülkeler ile ihracatçılar da belirtilmek suretiyle uygulanabilir. Soruşturma sonucunda kesin önlem alınmasını gerektiren bir durum tespiti halinde kesin önlem alınmasına karar verilir. Bu soruşturma için daha önceden alınmış bir geçici önlem var ise kesin önleme dönüştürülür. Damping ve sübvansiyon nedeniyle oluşan zararlar için tespit edilen vergiler şartların oluşması halinde geriye dönük olarak da uygulanabilir.
Kesin önlemler, dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın neden olduğu zararın etkisini ortadan kaldırmaya yetecek süre kadar yürürlükte kalır. Yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren en az bir yıl sonra ilgili taraflardan birinin talebi üzerine veya re’ sen gözden geçirilebilir. Damping veya sübvansiyon en son gözden geçirme soruşturmasının sonuçlandığı tarihten veya yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl süreyle yürürlükte kalır. Kesin önlemin yürürlük süresinin sona ermesinden önce, yerli üretim dalının destekleyici delilleri içeren talebi üzerine veya re’ sen, nihai gözden geçirme soruşturması da açılabilir. Bu soruşturma sonucunda; önlemin sona erdirilmesinin, dampingin veya sübvansiyonun ve zararın devam edip etmeyeceği veya yeniden meydana gelmesine yol açıp açmayacağı hususları tespit edilir.
Pazar koşullarının değişmesi veya mücbir sebeplerden kaynaklanan durumlar nedeniyle önceden alınmış olan önlemler askıya alınabilir. Ancak bu durum yerli üretim dalının zarar görmeyeceğinin ve yinelenme ihtimalinin olmadığının tespitine bağlı bulunmaktadır. Bu süre 9 ay olup, en fazla 1 yıl uzatılabilir. Damping ve sübvansiyon oluşma ihtimali veya tespitler nedeniyle alınmış bulunan her türlü geçici ve kesin önlemler, inceleme ve soruşturma açılması kararları, askıya alınma veya yeniden yürürlüğe koyma kararları, önlemin devamı veya kaldırılmasına dair tüm kararlar resmi gazetede yayımlanan tebliğlerle ilan edilir.
Damping veya soruşturma önlemlerine ilişkin kararların menşe veya çıkış ülkesi, firma ve eşya ismi (GTİP) belirtilerek verilmektedir. Halen geçerli olan 194 adet tebliğ incelendiğinde; bir bölümünün daha önce yayımlanmış olan tebliğlerin süre bitim tarihlerini belirten ve soruşturma veya önlemin devem edip etmemesi gerektiğine ilişkin taleplerin beklendiğine dair hatırlatıcı tebliğler olduğu, bir kısmının korelasyon nedeniyle değişen GTİP ler için yayımlandığı, bir kısmının ise önlem alınmaksızın sonlandırıldığı veya geçici önlemin kesin önleme dönüştürüldüğüne dair kararlarlardır.
1804 Kakao yağı (l adet tebliğ)
(Malezya)
2836 Sodyum perkarbonat (2 adet tebliğ)
(Almanya- İsveç))
2905 Mono etilen glikol, 2915 Sodyum formist , 2917 Ftalik anhidrit, 2918
Strik asit (4 adet tebliğ)
(Kuveyt- Çin- G. Kore)
3904 Polivinül klorür, 3920 Polyesterden eşya, 3921 Suni deri, şerit
polietilen,3923 Plastikten eşya, 3924 Deri taklitleri, 3926 şerit. (5 adet
tebliğ)
(Malezya- Ürdün-Hindistan- Çin- Tayland- Vietnam- Almanya)
4007 Kauçuktan iplik, 4010 Transmisyon kolonları, 4011 Araç dış lastiği,
4013 Araç ve bisiklet iç lastiği(l1 adet tebliğ)
(Çin- Tayland-Hindistan- Malezya- Endonezya- Vietnam- Sri Lanka)
4411 Laminat parke, 4412 Kontraplak(4 adet tebliğ)
(Çin- Bulgaristan)
5402 Polyester iplik, 5407 sentetik flament iplik. (12 adet tebliğ)
(G. Kore-Tayland- Çin Tayvanı – Malezya –Çin- Hindistan- Vietnam,
Bulgaristan- Endonezya- – Yunanistan- Avrupa Birliği- Filipinler)
5503 Sentetik devamsız lifler, 5508-5509-5510-5511 İplik, 5513-5514-5515-
5516 mensucat. (l3 adet tebliğ)
(Çin- Bulgaristan Polonya-Çin Tayvanı- G. Kore- Vietnam-Endonezya-
Bangladeş-Yunanistan Hindistan- Tayland- Malezya- Pakistan-
Kamboçya-İtalya- İspaanya- Almanya- Bosna Hersek- K. Makedonya)
5603 Dokunmamış mensucat, 5605 Metalize iplik, (4 adet tebliğ)
Çin- K.Makedony Gürcistan)
5810 Mensucat ( 1 adet tebliğ)
(Çin)
5903 Mensucat (Deri taklidi) (2 adet tebliğ)
(Malezya- Yunanistan-Bulgaristan- Çin- Fransa- K .Makedonya)
6005 Örgü mensucat, 6006 diğer örgü mensucat. (1 adet tebliğ)
(Çin)
6303 Perdelik mefruşat( 1 adet tebliğ)
(Çin)
6802 Granit, 6815 Magnezit içeren eşya. (6 adet tebliğ)
(Çin- Vietnam- İran)
6902 Ateş tuğlası(3 adet tebliğ)
(Çin)
7005 Float cam-Düz cam, 7007 Emniyet camları, 7009 cam aynalar, 7010
camdan mamül eşya, 7019 Cam lifleri. (8 adet tebliğ)
(Çin- Rusya- Tayland- İsrail)
7207 Kütük, 7208 Yassı hadde ürün. 7211-7212–7225-7226 Yassı hadde
ürün./mamülleri(5 adet tebliğ)
(Ukrayna- Rusya- Moldova- Avrupa Birliği- G.Kore- Çin- Hindistan-
Çin- Japonya )
7304 Çelik boru, 7306 Çelik boru, 7307 Boru bağlantı parçaları, 7312
Kablolar- halatlar, 7315 Transmisyon zincirleri. (12 adet tebliğ)
(Çin- Çin Tayvanı-Malezya-Brezilya-Bulgaristan- Endonezya-
Hindistan- Tayland- Sri Lanka- İspanya- Vietnam- Rusya)
7411 Bakırdan borular. (2 adet tebliğ)
(Yunanistan)
7607 Aliminyum folyolar(1 adet tebliğ)
(Çin)
8208 Kesici uçlar. (2 adet tebliğ)
(Çin)
8301 Kapı kilitleri, 8302 Menteşeler-askılıklar, 8311 Kaynak telleri(10 adet
tebliğ)
(Çin- Çin Tayvanı- Malezya- Endonezya-İspanya- İtalya- Yunanistan-
Tayland- Vietnam- Hindistan – G. Kore)
8408 Diğer motorlar (dizel), 8414 Süt sağma sistemleri, 8415 split klimalar,
8418 soğutucu cihazlar, 8419 Gazla çalışan ısıtıcılar, 8432 Çapa
Makinaları. (9 adet tebliğ)
( Çin-Malezya- Endonezya- Filipinler- Vietnam- Pakistan- Tayland)
8515 Kaynak mak. 8516 Termosifon- ısıtıcılar, 8541 Fotovaltaik hücreler. (3
adet tebliğ)
( Çin- İtalya- Sırbistan)
8714 Bisiklet aksamı, 8715 Bebek arabaları, (4 adet tebliğ)
(Çin- Hindistan- Endonezya- Tayland- Malezya- Çin Tayvanı-
Vietnam- Sri Lanka)
9021 Protez dişlerin bağlantı parçaları. (1 adet tebliğ)
(G.Kore)
9105 Duvar saatleri. (1 adet tebliğ)
(Çin)
9607 Fermuar, 9608 Kalemler (Bilyalı, mürekkepli. Keçeli vs.), 9609 Kurşun
Kalemler, 9613 Gazlı çakmaklar, ateşleyiciler. (8 adet tebliğ)
(Çin)
Yukarda halen yürürlükte olduğu belirtilen 194 adet tebliğden soruşturması veya önlemi devam eden ürünlerin (137 adet tebliğ) GTİP, ticari ismi ve önlem uygulanan ülkeler firma isimleri belirtilmeden aşağıda gösterilmiştir. Bugün itibariyle Türk Gümrük Tarife cetvelindeki 99 adet fasıldan 28 adet fasılda damping veya sübvansiyon önlemi bulunmaktadır.
Görüldüğü üzere¸ en fazla damping ve sübvansiyon tebliği 40, 54, 55, 73 ve 83. Fasılda bulunan eşyalara aittir. En fazla önlem uygulanan ürünler ise Çin ve Güneydoğu Asya Ülkeleri menşeli veya çıkışlı ürünlerdir. Sanayimizin gelişmesi ve yerli üretimimizin zarar görmemesi adına damping veya sübvansiyon tehdidi olan ürünlerle alakalı olarak zamanında önlem alınması büyük önem arz etmektedir.